γραμμη και περιγραμμα

… Τώρα ας εξετάσουμε το τρίτο είδος γραμμής – το περίγραμμα. Εάν σχεδιάσουμε μια κλειστή θηλιά, λόγου χάρη έναν κύκλο, το αποτέλεσμα θα γίνει αντιληπτό κατά διάφορους τρόπους, αλλά προπάντων κατά ένα από τους εξής δύο: το σχήμα μπορεί να φαίνεται σαν ένα κομμάτι σύρμα, που κείται σε ένα φόντο, δηλαδή το βλέπουμε σαν γραμμή-αντικείμενο. Όπως δείχνει το παράδειγμά μας του Klee, τέτοιες κενές θηλιές θα γίνουν αντιληπτές με σχετική ετοιμότητα όταν ειδωθούν μαζί με άλλες γραμμές-αντικείμενα. Ακόμα και κάτω από τέτοιες ευνοϊκές συνθήκες όμως, αυτή η εικόνα τείνει να είναι άβολη και δύσκολη να διατηρηθεί. Αυτό συμβαίνει γιατί η κενή θηλιά απαιτεί από εμάς να δούμε την επιφάνεια του χαρτιού σαν συνεχές φόντο, ή, για να το θέσω διαφορετικά, να δούμε τους χώρους και από τις δυο πλευρές της γραμμής σαν σχετιζόμενους με αυτή συμμετρικά. Όσο έχουμε να κάνουμε με μια ευθεία γραμμή η μέθοδος αυτή είναι καλή, αλλά η συμμετρία δεν υποστηρίζεται από το σχήμα της θηλιάς, η οποία δημιουργεί μια ευδιάκριτη διαφορά μεταξύ του μικρού κλειστού περιβαλλόμενου χώρου εντός, και του απεριόριστου μεγάλου περιβάλλοντος χώρου εκτός. Η συνολική οπτική εμπειρία κερδίζει σε απλότητα όταν αυτή η διαφορά σε σχήμα υποστηρίζεται λογικά σε μια διαφορά σε χωρική ποιότητα. Αυτό επιτυγχάνεται όταν το περιβαλλόμενο σχήμα γίνεται αντιληπτό ως ουσιαστικό αντικείμενο και τα περίχωρά του ως κενό φόντο. Κατά την πορεία αυτή η γραμμή αλλάζει λειτουργία: από ανεξάρτητο μονοδιάστατο αντικείμενο μετατρέπεται σε περίγραμμα ενός δισδιάστατου αντικειμένου. Γίνεται μέρος ενός όλου.
Η περιοχή που περιβάλλεται από τη γραμμή της θηλιάς δίνει την εντύπωση μεγαλύτερης πυκνότητας από την περιοχή εκτός αυτής, φαίνεται πιο συμπαγής, ενώ το φόντο είναι πιο χαλαρό, μιας και δεν περιορίζεται σε μια δεδομένη σταθερή επιφάνεια…
Όταν η γραμμή της θηλιάς λειτουργεί ως περίγραμμα, γίνεται ορατή σαν το όριο ενός κυκλικού ή σφαιρικού αντικειμένου. Αν θέλαμε να συσχετίσουμε τα σχέδια με καταστάσεις του φυσικού κόσμου, μπορούμε να πούμε ότι τα περιγράμματα αντιπροσωπεύουν χωρικές ασυνέχειες, είτε βάθους, είτε κατεύθυνσης κλίσης, είτε υφής, φωτεινότητας ή χρώματος. Ακόμα και αν το πάρουμε από μόνο του, το περίγραμμα παράγει, καθώς παρατηρήσαμε, τέτοιες ασυνέχειες –κάποιο χωρικό άλμα από το πρώτο πλάνο στο φόντο, κάποια διαφορά στην πυκνότητα των επιφανειών…

αποσπασμα σελ.244-246
Τεχνη και Οπτικη Αντιληψη, η ψυχολογια της δημιουργικης ορασης
Rudolf Arnheim, εκδοσεις Θεμελιο